Zdzisław Orłowski
(1892-1982), Zawory

Urodził się 10 października 1892 r. w majątku Zawory jako syn powstańca styczniowego Leonarda Orłowskiego i Walerii z d. Karge. Leonard Orłowski zarządzał majątkiem w imieniu krewnych, rodziny Raczyńskich, do których należały Zawory od 1891 do 1904 roku. Zdzisława wychowano w patriotycznym duchu, w tradycji walk o odzyskanie niepodległości. W 1913 roku ukończył Gimnazjum w Śremie i złożył egzamin maturalny. Po odbyciu rocznej praktyki rolniczej w Śmiełowie wyjechał do Lipska, gdzie zamierzał rozpocząć studia rolnicze. Wybuch I wojny światowej zmienił te plany. 4 sierpnia 1914 roku został powołany do armii niemieckiej i służył w artylerii. Przez cały okres I wojny światowej, do listopada 1918 roku walczył na froncie zachodnim we Francji. W 1917 roku został podporucznikiem i dowodził baterią artylerii polowej.

Powstanie wielkopolskie i wojna 1919-1921
Wezwany przez koła niepodległościowe do Czarnkowa, gdzie wówczas mieszkała rodzina Raczyńskich, przybył z frontu i wszczął przygotowania do akcji powstańczej. Na zjeździe przedstawicieli Powiatowych Rad Ludowych w Pile został wybrany dowódcą sił zbrojnych okręgu nadnoteckiego, czyli powiatów: wyrzyskiego, chodzieskiego, szamotulskiego, międzychodzkiego i czarnkowskiego. 7 stycznia 1919 roku przez Dowództwo Główne w Poznaniu został mianowany dowódcę IV Okręgu Wojskowego kierującego działaniami powstańczymi na północnej linii frontu, opartej o Noteć. Pod koniec stycznia, z obawy przed frontalnym atakiem, Dowództwo IV Okręgu przeniesiono z Czarnkowa do Szamotuł.
Pod koniec lutego 1919 roku opuścił Szamotuły i przybył do Poznania, gdzie wstąpił do 2 Pułku Artylerii Polowej (później 17 PAP). 4 marca został dowódcą 5 baterii, a 1 maja 1919 roku awansował do stopnia porucznika Wojska Polskiego. W 1920 roku trafił na front litewsko- białoruski. Awansował tam do stopnia kapitana i został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari 5 klasy oraz trzykrotnie Krzyżem Walecznych. Od stycznia do września 1921 roku uczestniczył w III powstaniu śląskim w stopniu kapitana. Był generalnym kwatermistrzem. W listopadzie 1921 roku, po siedmiu latach nieprzerwanej służby został przeniesiony do rezerwy.

Zamieszkał w Poznaniu i zajął się hurtową sprzedażą węgla na okręg Polski Zachodniej. Najpierw założył spółkę Orłowski-Cieślicki Hurt Artykułów Opałowych i Budowlanych, następnie w 1930 roku Wielkopolskie Towarzystwo Węglowe, którego był właścicielem i dyrektorem. W 1932 roku poślubił Wandę Łodzia Michalską. Do września 1939 roku małżonkowie mieszkali w Poznaniu w willi "Haneczka" przy ulicy Zakręt 10. W marcu 1939 roku objął stanowisko Prezesa Zarządu Głównego Związku Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu.
W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany z przydziałem do Dowództwa Okręgu Korpusu VII w Poznaniu w charakterze kierownika Biura Cenzury. We wrześniu 1939 roku przedostał się wraz z innymi żołnierzami do Rumunii i do stycznia 1940 roku przebywał w obozie internowanych, skąd trafił do Francji, gdzie do czerwca 1940 r. pełnił funkcję zastępcy komendanta obozu. W 1943 roku został dowódcą jednej z kompanii zaopatrzenia w Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. Karierę wojskową w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie zakończył w Londynie w 1945 roku jako pracownik działu administracji wojskowej Ministerstwa Obrony Narodowej. Do Polski i Poznania wrócił w 1947 roku. W latach 1950-1957 pracował w spółdzielczości pracy. W 1957 roku przeszedł na rentę, wstąpił do ZBoWiD-u i został awansowany na stopień podpułkownika. W styczniu 1969 roku miasto Czarnków przyznało mu honorowe obywatelstwo. Jest też Honorowym Obywatelem Lubasza. Zmarł w Poznaniu 7 czerwca 1982 roku. Został pochowany w Lubaszu w grobowcu kuzyna Włodzimierza Raczyńskiego, z którym wspólnie, w listopadzie 1918 roku podjął trud walki o wyzwolenie Ziemi Czarnkowskiej.

Odznaczenia:
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari V klasy
Krzyż Walecznych (trzykrotnie)
Złoty Krzyż Zasługi
Krzyż Niepodległości - MP 167/1932 zamieniony na Krzyż Niepodległości z Mieczami - MP 140/1938
Wielkopolski Krzyż Powstańczy - uchw. RP nr: 0/119 z dnia 1958-04-04
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski

ŹRÓDŁA:
Gimnazjum w Lubaszu im. ppłk. Zdzisława Orłowskiego, www.gimnazjumlubasz.edu.pl
Maria Strzałko Majątki Wielkopolskie. Tom VII. Powiat śremski, Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, 2002

Nowa odsłona KOLEKCJI Wirtualnej Izby Regionalnej Gminy Książ Wielkopolski oraz nowa kolekcja Powstańcy Wielkopolscy Ziemi Ksiąskiej powstały przy finansowym wsparciu Starostwa Powiatowego w Śremie wysiłkiem redaktorów WIR - członków Stowarzyszenia Nasza Gmina.
Nad przebudową całej WIR w zgodzie z nową technologią pracujemy.

gir@ffe