Franciszek Rószczka
(1898-1973), Książ

Urodził się 28 stycznia 1898 roku w Książu jako syn robotnika rolnego Walentego Rószczki i Jadwigi z d. Kowalska. W latach 1905-1912 uczęszczał do szkoły powszechnej w Książu. Po zakończeniu nauki pracował jako robotnik rolny w majątku Książek. W 1917 roku został powołany do armii niemieckiej i walczył w I wojnie światowej na froncie francuskim.

Powstanie wielkopolskie i wojna 1919-1921
Był w Poznaniu podczas wybuchu powstania 27 grudnia 1918 roku. Brał udział w walkach ulicznych m.in. na Wildzie. Po dwóch dniach zdał broń poznańskim powstańcom i przybył do Książa. Od razu wstąpił do Straży Ludowej i brał udział w wymarszu ksiąskiego oddziału SL na rozbrajanie garnizonu w Śremie w nocy 30 grudnia 1918 roku. Ponieważ był saperem, 2 stycznia 1919 otrzymał przydział do 1 Batalionu Saperów Wielkopolskich (później 15 BS w składzie 15 Dywizji Piechoty) i został wysłany na front północny. Walczył pod Nakłem, Szubinem i Rynarzewem. Brał udział w akcji wysadzenia mostu pod Rynarzewem i zdobycia niemieckiego pociągu pancernego. W unieruchomionym pociągu walczył jeszcze 400-osobowy oddział Grenzschutzu, który został wyparty celnym ogniem artylerii powstańczej. Polacy zdobyli sprzęt i broń oraz działo, okupując sukces stratami 15 poległych i 25 rannych. Zdobyty pociąg pancerny po przeprowadzeniu remontu ochrzczono imieniem Danuta.

Ze swoim batalionem brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w walkach na Białorusi.

Pozostał w Wojsku Polskim i do 1939 roku służył w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu jako instruktor pionierski w stopniu sierżanta. Ożenił się w 1926 roku z Marią Kujawa. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 roku brał udział w walkach przeciw Niemcom ze swoją macierzystą jednostką z Grudziądza. Po klęsce wrześniowej wrócił do rodziny, która wkrótce została wywieziona z Grudziądza do Garwolina, gdzie podczas okupacji pracował w zarządzie drogowym w Garwolinie. Działał w konspiracji, w strukturach Armii Krajowej. Był instruktorem działu saperskiego i pionierskiego na powiat Garwolin, w międzyczasie został delegowany do Zamościa jako organizator drużyn na tamtejszym terenie. Po rozbiciu rodziny przez Gestapo, 18 stycznia 1944 roku został oddelegowany na teren Pułtuska, gdzie przebywał jako instruktor do czasu wyzwolenia przez armię radziecką. Na wojnie stracił trójkę dzieci: jeden syn zginął w obozie koncentracyjnym Gross-Rosen, drugi w powstaniu warszawskim. Córka zginęła w czasie działań wojennych. W maju 1945 wyjechał do Szczecinka i pracował w TOR (?) jako mechanik gwarancyjny, następnie w warsztatach wydzielonych. Od roku 1951 pracował w Powiatowym Związku Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska". W styczniu 1958 roku przeszedł na rentę. Należał do ZBoWiD-u Koło Szczecinek. Pod koniec życia wrócił do Książa i zamieszkał u rodziny. Zmarł 3 października 1973 roku w Książu i został pochowany na tamtejszym cmentarzu parafialnym.

Odznaczenia:
Wielkopolski Krzyż Powstańczy - uchw. RP 05.02-0.301 z dnia 1958-05-02
Medal Zwycięstwa i Wolności 17-01-1974

ŹRÓDŁA:
Archiwa rodzinne
Centralne Archiwum Wojskowe via WTG Gniazdo
www.27grudnia.pl/o-powstaniu/najwazniejsze-bitwy/zmagania-o-szubin-i-rynarzewo.html

Nowa odsłona KOLEKCJI Wirtualnej Izby Regionalnej Gminy Książ Wielkopolski oraz nowa kolekcja Powstańcy Wielkopolscy Ziemi Ksiąskiej powstały przy finansowym wsparciu Starostwa Powiatowego w Śremie wysiłkiem redaktorów WIR - członków Stowarzyszenia Nasza Gmina.
Nad przebudową całej WIR w zgodzie z nową technologią pracujemy.

gir@ffe