Do 1918 roku
Chwałkowo Kościelne to wieś znana nie tylko z gospodarności ale i z wielkiego patriotyzmu. W okresie zaborów, w latach kulturkampfu, działalnosci "Hakaty" i wzmożonej germanizacji w końcu XIX i w początkach XX wieku, na terenie Chwałkowa Kościelnego działało szereg organizacji społeczno-kulturalnych, które wespół z kościołem katolickim skutecznie walczyły o utrzymanie tożsamości narodowej. Widoczne tu były aż nadto rezultaty pracy organicznej poprzednich pokoleń. Szczególnie w latach pierwszej wojny światowej, kiedy proboszczem parafii w Chwałkowie Kościelnym został ks. Jan Ludwiczak - żarliwy kapłan i społecznik, wielki patriota. W 1916 roku reaktywował działalność Katolickiego Stowarzyszenia Robotników. W tym samym czasie objął prezesurę Kółka Rolniczego i zorganizował Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej. W 1918 roku założył Stowarzyszenie Młodych Polek. Organizował kursy oświatowe, patronował ćwiczeniom fizycznym i wojskowym. W pracach tych wszystkich organizacji ks. Jan Ludwiczak brał czynny udział.

Koniec wojny
W dniu 11 listopada 1918 roku w Compiegne podpisany został rozejm miedzy Koalicją a Niemcami. Pierwsza wojna światowa dobiegła końca. W Warszawie Józef Piłsudski przejął władzę nad wojskiem i stanął na czele rodzącego się państwa polskiego, które obejmowało ziemie Królestwa Polskiego i Galicji, tam też toczyły się walki o granice. Natomiast Wielkopolska nadal pozostawała w granicach Niemiec.

Powstanie
Dnia 27 grudnia 1918 roku w Poznaniu wybuchło powstanie przeciwko Niemcom. Wieści o tym wydarzeniu bardzo szybko dotarły do Chwałkowa Kościelnego. Ks. Jan Ludwiczak organizował rekrutację ochotników do powstania. Podczas nabożeństw ksiądz proboszcz grzmiał z ambony: "Jak nie pójdziesz do powstania, to cię żadna panna nie będzie chciała". Ten dość oryginalny i humorystyczny sposób rekrutacji doprowadził do zwerbowania 55 ochotników. Rzecz oczywista, że sprawy matrymonialne nie miały tu żadnego znaczenia. O tak dużym udziale Chwałkowian w powstaniu wielkopolskim zdecydowała nienawiść do zaborcy i poczucie obowiązku walki o niepodległość ojczyzny.

W pierwszych dniach stycznia 1919 roku
ochotnicy z Chwałkowa Kościelnego i Książa, po przybyciu do koszar w Śremie, przeszli intensywne przeszkolenie wojskowe i wcieleni zostali do drugiej Kompanii Śremskiej szóstego Pułku Strzelców Wielkopolskich. Po krótkich przygotowaniach skierowano ich na front pod Leszno. Tam brali udział w walkach m.in. o Kąkolewo, Pawłowice i Robczysko. W zdobywaniu Kąkolewa wyróżnił się w walce Wincenty Skrzypczak z Chwałkowa Kościelnego. Krzyż Virtuti Militari Skrzypczak dostał za wojnę 1920 r. a konkretnie za wyniesienie z pola walki rannego żołnierza 61 pp podczas ataku 1 VI 1920 na białoruską Swobodę. Sam został ranny w głowę. Był wtedy żołnierzem 1 kompanii 60 pp.*
Ciężko ranny został Stanisław Szymczak, który po przewiezieniu do szpitala zmarł. Ciało jego przewieziono do Chwałkowa i pochowano na cmentarzu parafialnym.

Mogiła powstańców
Staraniem ks. Jana Ludwiczaka na mogile położono tablicę, na której umieszczono nazwiska pozostałych dziewięciu powstańców - Chwałkowian, którzy polegli na froncie południowo zachodnim i pochowani zostali na polu walki. W czasie okupacji hitlerowskiej tablica została zniszczona. W latach powojennych staraniem mieszkańców wsi, na mogile Stanisława Szymczaka postawiono pomnik z tablicą z nazwiskami 10 Chwałkowian poległych w powstaniu wielkopolskim. Są to:

Szymczak Stanisław
Koch Stanisław
Dziasek Stanisław
Skrzypiński Józef
Wojtkowiak Józef
Filipowiak Bolesław
Skrzypczak Jan
Wesołek Marcin
Wojtkowiak Ludwik
Dudziak Michał

Towarzystwo Powstańców i Wojaków
W roku 1924 z inicjatywy ks. Jana Ludwiczaka zawiązano w Chwałkowie Kościelnym koło Towarzystwa Powstańców i Wojaków, którego członkami zostali w większości byli uczestnicy powstania wielkopolskiego 1918/1919. Koło to działało do września 1939 roku. Reaktywowano je w 1945 roku pod nazwą Związek Powstańców Wielkopolskich.

Sztandar
W dniu 13 kwietnia 1925 roku mieszkańcy Chwałkowa Kościelnego byli świadkami wielkiej uroczystości. Staraniem ks. Jana Ludwiczaka, miejscowe koło Towarzystwa Powstańców i Wojaków otrzymało sztandar. W uroczystości tej wzięli udział, prócz licznie zgromadzonych mieszkańców Chwałkowa i okolicznych wsi, zaproszeni goście ze starostą śremskim panem Wilczkiem na czele. Starosta Wilczek po uroczystej mszy świętej dokonał ceremonii wręczenia sztandaru. Fundatorami sztandaru byli między innymi: starosta śremski p. Wilczek, Katolickie Stowarzyszenie Robotników w Chwałkowie Kościelnym, koło Towarzystwa Powstańców i Wojaków z Kórnika i Stowarzyszenie Młodych Polek. Wręczenie sztandaru byłym powstańcom wielkopolskim z Chwałkowa Kościelnego było wyrazem wielkiego uznania dla ich wkładu w wyzwolenie Wielkopolski spod panowania pruskiego, okupione śmiercią 10 towarzyszy broni.

Ludwik Drozdowicz "Książ Wielkopolski w powstaniu wielkopolskim 1918-1919"
[Historia sztandaru byłego Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Chwałkowie Kościelnym - fragment]

* Dziękujemy panu Jarosławowi Wawrzyniakowi za uzupełnienie informacji.

Na zdjęciu:
Honorowa asysta Grupy Rekonstrukcyjnej Powstańców Wielkopolskich z Mieszkowa przy pomniku Powstańców w Chwałkowie podczas uroczystości nadania sztandaru Szkole Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Chwałkowie Kościelnym. 25 maja 2011.