Źródła

Datowanie: 1904

Opis obiektu:
Do ewangelicko-luterańskich wspólnot, które w XVIII wieku po uzyskaniu wolności religijnej tworzyły własne parafie, należało również na mocy konsystorskiej koncesji, Lissa [Leszno], 13 maja 1776, miasteczko Xions.
Bardzo pomocny przy tym był dziedzic Książa Wenceslaus Wyszigota (Wacław Wyssogota) von Zakrzewski, który nie tylko wyraził zgodę na utworzenie parafii, ale też w roku 1775 wyjednał do tego pozwolenie ewangelickiego konsystorium w Lissa. Na dom modlitwy wskazał budynek na Rynku w Xions. W roku 1776 na kaznodzieję został powołany Gotfrid Krause; już 1777 roku z powodu wykroczenia musiał podać się do dymisji. Po jego wydaleniu funkcja proboszcza pozostała z nieznanych powodów prawie przez 17 lat niezajęta. Wspólnota zatrzymała jednak dom modlitwy, który od czasu do czasu, celem kościelnych obrzędów odwiedzał pastor z Zaniemyśla.

W roku 1793 południowo-pruski rząd w Poznaniu postanowił obsadzić probostwo. 11 i 12 grudnia 1793 roku, powołana do tego celu komisja przeorganizowała parafię i wyjednała zezwolenie (zatwierdzenie?) ministerialne z 3 września 1795 roku. W 1794 na miejscu domu modlitwy powstał na kratownicy (konstrukcji węglowej) nowy kościół z wieżyczką.
Dziedzic Ignacy (von) Zakrzewski ponownie obwieścił swą przychylność, wyznając te same przekonania co do placu budowy i obdarowując potrzebnym drewnem.
W 1818 roku wspólnota wybudowała za 800 Talarów nowe probostwo; w 1836 kościół został gruntownie wyremontowany.
Początkowo z parafią związane były niektóre Olędry, które jednak podczas powstawania probostwa odłączyły się i obecnie należą do Zaniemyśla. Po odłączeniu Nowego Miasta nad Warta (s.d.), w 1868 parafia składa się z miasta Xions, 45 miejscowości i majątków, wśród nich Mchy, Konarskie Olędry, Sroczewo Olędry, Zakrzewo Olędry z 1377 duszami.
Proboszczami byli:

1. Christian Ferdinand Heise, przybył tutaj 1794 ze Śląska, zrezygnował z funkcji 1801 roku.


2. Samuel Ludwig Wilke, Mozów przy Sulechowie, był pastorem w Chodzieży, 1801 tutaj powołany. Zmarł 15 października 1833. Wilke był w szczególnie powiązany ze szkolnictwem.


3. Adolf Hermann Flöter ze Świebodzina, objął funkcję 1834, a zmarł 14 stycznia 1877, mając lat 71.


4. Albert Krebs, przedtem wikary w Szamocinie (s.d.), 1877 powołany proboszczem.

Sygnatura: ZR-00017