Źródła

Datowanie: 1904

Opis obiektu:

Do ewangelicko-luterańskich wspólnot, które w XVIII wieku po uzyskaniu wolności religijnej
tworzyły własne parafie, należało również na mocy konsystorskiej koncesji, Lissa, 13 maja 1776, miasteczko Xions.

Bardzo pomocny przy tym był dziedzic Książa Wenceslaus Wyszigota (Wacław Wyssogota) von Zakrzewski, który nie tylko wyraził zgodę na utworzenie parafii, ale też w roku 1775 wyjednał do tego pozwolenie ewangelickiego konsystorium w Lissa. Na dom modlitwy wskazał budynek na Rynku w Xions. W roku 1776 na kaznodzieję został powołany Gotfrid Krause; już 1777 roku z powodu wykroczenia musiał podać się do dymisji. Po jego wydaleniu funkcja proboszcza pozostała z nieznanych powodów prawie przez 17 lat niezajęta. Wspólnota zatrzymała jednak dom modlitwy, który od czasu do czasu, celem kościelnych obrzędów odwiedzał pastor z Zaniemyśla.

W roku 1793 południowo-pruski rząd w Poznaniu postanowił obsadzić probostwo. 11 i 12 grudnia 1793 roku, powołana do tego celu komisja przeorganizowała parafię i wyjednała zezwolenie (zatwierdzenie?) ministerialne z 3 września 1795 roku. W 1794 na miejscu domu modlitwy powstał na kratownicy (konstrukcji węglowej) nowy kościół z wieżyczką.
Dziedzic Ignacy (von) Zakrzewski ponownie obwieścił swą przychylność, wyznając te same przekonania co do placu budowy i obdarowując potrzebnym drewnem.

1818 roku wspólnota wybudowała za 800 Talarów nowe probostwo; w 1836 kościół został gruntownie wyremontowany.

Początkowo z parafią związane były niektóre Olędry, które jednak podczas powstawania probostwa odłączyły się i obecnie należą do Zaniemyśla. Po odłączeniu Nowego Miasta nad Warta (s.d.), w 1868 parafia składa się z miasta Xions, 45 miejscowości i majątków, wśród nich Mchy, Konarskie Olędry, Sroczewo Olędry, Zakrzewo Olędry z 1377 duszami.

Proboszczami byli:

1. Christian Ferdinand Heise, przybył tutaj 1794 ze Śląska, zrezygnował z funkcji 1801 roku.
   
2. Samuel Ludwig Wilke, Mozów przy Sulechowie, był pastorem w Chodzieży, 1801 tutaj powołany. Zmarł 15 października 1833. Wilke był w szczególnie powiązany ze szkolnictwem.
   
3. Adolf Hermann Flöter ze Świebodzina, objął funkcję 1834, a zmarł 14 stycznia 1877, mając lat 71.
   
4. Albert Krebs, przedtem wikary w Szamocinie (s.d.), 1877 powołany proboszczem.
   

Sygnatura: ZR-00017